Stoppen met roken, het nut daarvan hoeft geen betoog. Deze opgave werd een stuk makkelijker toen in 2007 Champix (varenicline) beschikbaar kwam als middel om van een rookverslaving af te komen.
Champix bleek beduidend effectiever dan de tot dan toe gangbare middelen zoals het antidepressivum bupropion (Zyban) en nicotinevervanging in de vorm van pleisters, spray en kauwgum. Het middel bindt zich in de hersenen aan dezelfde receptoren als nicotine waardoor het de werking van nicotine blokkeert. Als je een dergelijk middel slikt, wordt roken minder lekker zonder dat dit tot al te heftige ontwenningsverschijnselen leidt. Een kuur Champix duurde drie maanden met daarna eventueel nog een afbouwperiode van eveneens drie maanden. Kosten voor drie maanden bedroegen ruim 300 euro. Champix was in 116 landen geregistreerd en werd tot 2021 aan meer dan 24 miljoen rokers voorgeschreven. Een enorme ‘cash cow’ voor fabrikant Pfizer dus.
Helaas bleek Champix onaanvaardbaar hoge concentraties kankerverwekkende nitrosaminen te bevatten. De limiet voor N-nitrosamines is 37 ng (nanogram) per dag. Deze limiet is gebaseerd op de norm dat mogelijke kankerverwekkendheid van medicijnen niet mag leiden tot één mogelijk geval van kanker per 100.000 patiënten. Een middel als Champix wordt echter slechts drie tot zes maanden geslikt, niet levenslang. Bovendien leidt de sterk toegenomen kans op succes bij pogingen tot stoppen met roken mét Champix natuurlijk tot een veel sterkere afname van het ontstaan van nieuwe gevallen van kanker. De altijd strenge FDA (Food and Drug Administration) in de Verenigde Staten stelde dan ook dat de positieve effecten van het stoppen met roken veel groter waren dan het mogelijk toegenomen risico op kanker door Champix. Toch besloot Pfizer éénzijdig het middel terug te trekken hoewel er geen gelijkwaardig alternatief beschikbaar was. Het ongeloof, met name in kringen van longspecialisten hierover was groot. Champix was immers het meest effectieve middel tegen roken dat wereldwijd miljoenen gevallen van aan roken gerelateerde ziekte en sterfte voorkwam. Boze tongen beweren dat Pfizer meer verdient aan medicijnen voor rook-gerelateerde ziekten dan aan een succesvol middel dat het aantal rokers doet afnemen…
In sommige landen bestond Champix al als het generieke product varenicline (zelfde stof maar van andere fabrikant). De FDA toonde zich meteen slagvaardig en keurde vrijwel in dezelfde maand de generieke vorm goed voor de Amerikaanse markt. Hetzelfde gebeurde in bijvoorbeeld Australië. Maar in de EU en het VK zijn zowel Champix als generiek varenicline nog steeds niet verkrijgbaar. Hier hadden we tot voor kort alleen de middelen Zyban (in Spanje van de markt gehaald) en nicotinevervangers die bewezen minder effectief zijn dan Champix.
In het voormalig Oostblok bestond dit probleem niet. Daar beschikte men al jaren over het middel cytisine ook wel cyticinicline genoemd. In de Tweede Wereldoorlog kauwden Russische en Duitse soldaten al op bepaalde plantenbestanddelen om in tijden van sigarettenschaarste het gemis aan nicotine te verzachten. Cytisine komt onder meer voor in goudenregen en brem. Het is eigenlijk de natuurlijke versie van varenicline en werkt eveneens door binding aan de nicotinereceptoren in het brein maar heeft minder bijwerkingen. Wetenschappelijke studies hebben al lang geleden de veiligheid en de werkzaamheid van het middel aangetoond, alleen voldeden deze studies kwalitatief niet aan de vereisten van goed en modern wetenschappelijk onderzoek zoals die in het Westen bestaan. Veel animo om het middel aan nieuwe studies te onderwerpen was er niet, omdat er geen patent meer op aan te vragen was. In 1964 werd cytisine al op de markt gebracht als een kuur van 25 dagen onder de naam Tabex door de Bulgaarse farmaceut Sofarma.
Sinds september vorig jaar is cytisine (merknaam in Nederland Decigatan, in Spanje Todacitan) in onze landen als medicijn geregistreerd en alleen op recept verkrijgbaar. In Nederland is dit middel nog bij weinigen bekend en is het nog niet opgenomen in het geneesmiddelenvergoedingssysteem. Mogelijk wordt het vergoed in combinatie met gedragstherapeutische begeleiding bij het stoppen met roken. In Spanje wordt het middel (deels) vergoed door de Seguridad Social (alleen voor ingezetenen).
De kosten voor cytisine: in Nederland 212 euro, in Spanje 198 euro (prijs wordt mogelijk verlaagd naar 116 euro), in Bulgarije en andere voormalige Oostbloklanden rond de 30 euro. Het betreft in alle gevallen hetzelfde middel, cytisine, 100 tabletten van 1.5 mg, goed voor een volledige kuur van 25 dagen.
De gerapporteerde bijwerkingen van cytisine zijn mild en staan in geen verhouding tot vrij verkrijgbare medicijnen zoals ibuprofen en naproxen, om maar te zwijgen over de effecten van sigaretten. Cytisine is in Nederland en Spanje alleen op recept verkrijgbaar en geadviseerd wordt te stoppen met roken onder doktersbegeleiding. Gebruik bij zwangerschap wordt afgeraden en voorzichtigheid is geboden bij bestaande hartaandoeningen.
Het online kopen van geneesmiddelen is in het algemeen niet verstandig. Toch is het voorstelbaar dat u, gezien de indrukwekkende prijsverschillen, in de verleiding komt Tabex te bestellen via internet. Het veiligst lijkt het om dit te doen via Amazon, maar voorzichtigheid blijft geboden. Hier maak ik ongewild reclame voor Amazon, koop er zo weinig mogelijk, ze maken de hele middenstand kapot!
Het verbaast mij dat cytisine zo onbekend is bij onze Nederlandse en Vlaamse patiënten, dit terwijl het goedkoop, veilig en effectief is. 
Sigaretten worden in Nederland volgend jaar weer 2 euro per pakje duurder en men streeft naar een prijs van 47 euro per pakje in 2040, allemaal extra belastinginkomsten voor de staat. Roken is een ernstige verslaving en stoppen is moeilijk. Misschien zou de overheid een deel van deze accijnzen kunnen besteden aan de mensen die ze betalen en een grote stopcampagne met cytisine opzetten. Duur zo een campagne? Sluit een goede deal met de Bulgaarse producent van het spul. Dan is de hele kuur nog goedkoper dan wat men de roker uiteindelijk voor slechts één pakje sigaretten wil laten betalen.