Vroeger, in mijn kindertijd, leerden mijn ouders me dat ik mijn tanden goed moest poetsen. Als je goed poetste kreeg je geen gaatjes. Het was de tijd van de fluoridetabletjes, alles leek gericht op het voorkómen van gaatjes in je gebit. En terecht, al was het maar omdat de schooltandartsen uit die tijd niet de meest zachtzinnige waren.
Een jaar of 20 later, ik had net mijn eerste baan in Leiden, maakte ik kennis met een ander aspect van het gebit. Ik beet een kies dwars door midden op een botje in een dubieuze vleessalade. « Die kies is niet meer te redden » zei mijn Leidse tandarts, « die moet eruit ». « Ga naar mijn broer in Amsterdam », zei mijn collega en kamergenoot op het werk, « die gaat jouw kies wel redden ».
Zo gezegd zo gedaan, dankzij ingenieus geknutsel met schroefjes werd in de grote stad mijn kies gered, en geen centje pijn ! Ik dankte de vriendelijke en bedreven tandarts hartelijk en vroeg hem wanneer ik op contrôle kon komen. « Maak eerst maar een afspraak met de mondhygieniste » zei hij, « dat is op lange termijn belangrijker voor je gebit dan het redden van deze ene kies ».
« Mondhygieniste » was in die tijd nieuw voor me. Ik poetste mijn tanden toch goed ? Nieuwsgierig nam ik plaats in de stoel, erger dan een tandarts kon het nooit zijn. De mondhygieniste van dienst was een meisje van nauwelijks in de 20, kortgeknipt blond haar, voorhoofd in een ernstige frons, er kon geen glimlachje van af. « Meneer rookt zeker veel » vroeg zij afkeurend. Mevrouw had gelijk, dat deed ik zeker in die dagen.
Roken en slechte gebitshygiene zijn de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van paradontitis. Het paradontium wordt gevormd door de weefsels rondom de tand : het tandvlees, de buitenlaag van de tandwortel, de binnenbekleding van het kaakbot waarin de tand is ingebed en het ligament dat de tandwortel aan het kaakbot verankert. Is alleen het tandvlees aangedaan dan spreekt men van gingivitis. De ontsteking is het gevolg van de aangroei van bacterieen (plak) op de tanden. Er kunnen 500 verschillende soorten bacterieen in plak voorkomen. Als deze plak verder naar beneden doorgroeit ontstaat er een « pocket » tussen tandvlees (gingiva/ “Encia”) en tand. De chronische ontsteking in deze pocket leidt tot stimulatie van botafbrekende cellen. De pocket en het botverlies in het aanliggende bot zorgen uiteindelijk dat de tand niet meer goed vastzit in de kaak en uitvalt. Meer dan 50% van de volwassen wereldbevolking heeft in meer of mindere mate paradontitis.
In de pocket
Met een haakje wordt er ruw over mijn tanden en tandvlees gekrast. Au, au, au denk ik met een pijngrimas op mijn gezicht. “Is het gevoelig? tja, dat komt van al dat roken hè, die teeraanslag krijg ik anders écht niet van uw tanden. Kijk, als ik hier in uw tandvlees prik, en hier en hier dan gaat het meteen bloeden. Gingivitis. En u heeft nog verschillende diepe pockets, één van wel 6 millimeter. Hier laat ik het bij voor vandaag, maakt u maar een afspraak voor over 3 weken dan doe ik de rest. En niet roken graag”. Terechtgewezen en als een stoute jongen afgeserveerd verliet ik het pand zonder een afspraak te maken. Het zou nog 20 jaar duren voor ik weer een mondhygieniste zou zien.
In de laatste 10 jaar zijn er steeds meer publicaties verschenen over de relatie tussen paradontitis en onze algemene gezondheid. Zo bleek bij mensen met paradontitis sprake van een duidelijk toegenomen kans op hartinfarcten, herseninfarcten, longkanker, alvleesklierkanker en darmkanker. Ja, denk je dan al snel, maar onder mensen met paradontitis zijn rokers natuurlijk oververtegenwoordigd, dus dat verklaart het toegenomen risico. Neen, ook als voor alle factoren wordt gecorrigeerd die paradontitis kunnen veroorzaken (je vergelijkt dus niet-rokers met niet-rokers, en veel-rokers met veel-rokers) dan blijft sprake van een sterk toegenomen kans op deze aandoeningen bij mensen met paradontitis.
De schadelijke bacterieën in onze mond kunnen natuurlijk elders in ons lichaam terecht komen. Via inademing naar de longen, met het voedsel naar het maag-darmkanaal en via de bloedbaan naar de vaten. Bacterieën die typisch in de mondholte voorkomen zijn bijvoorbeeld aangetoond in vettige plaques (arteriosclerose/ aderverkalking) in met name de hals- en de kransslagaders waar zij dus van invloed kunnen zijn op het ontstaan van hersen- en hartinfarcten. Stofjes die vrijkomen bij de ontstekingsreactie in de mond kunnen ook schadelijke effecten hebben elders in het lichaam. Zo lijkt er ook een relatie tussen paradontitis en osteoporose (botontkalking) te bestaan. Zeer recent (januari 2019) werd aangetoond dat bacterieën (P. Gingivali) die ontstekingen van het tandvlees veroorzaken bij mensen met paradontitis ook in de hersenen worden aangetroffen. Deze bacterieën spelen mogelijk een rol bij het ontstaan van dementie.
Tegenwoordig ga ik al weer 10 jaar braaf half-jaarlijks naar de mondhygieniste, een Duitse, Alice. Zeer “gründlich” , erg vriendelijk en nooit een centje pijn. Want goed poetsen, tandenstokers of flossen en halfjaarlijks naar de monhygieniste “keeps the doctor away”…
foto 3: detail uit GSK-reclamemateriaal
Vond u deze column de moeite waard? Klik hier en deel onze faceboek pagina, volg hem, en vind hem leuk dan blijven u en uw facebook-vrienden op de hoogte, DANK