Blogjes

56e dag na begin lock down in Spanje. Een beetje bewolkt vandaag, overgang naar frisser weerbeeld met mogelijk regen aan de Costa del Sol komende week. Het lijkt wel een écht weerpraatje. Alle regen is nog steeds van harte welkom, de stuwmeren zijn nog niet terug op hun gemiddelde vullingsgraad en vanaf half juni begint, normaal gesproken tot in oktober, de droge tijd weer. De hele provincie Malaga is helaas nog steeds in fase 0 van de versoepeling van de maatregelen, de-escalatie zoals ze dat hier noemen. Dit ondanks de veel betere statistieken dan andere steden die wel naar fase 1 mochten. Bij de beslissing blijkt inderdaad te hebben meegespeeld dat gevreesd wordt dat het feit dat een grote stad als Malaga met een kustlijn extra problemen zou kunnen ondervinden als grote groepen mensen meer bewegingsvrijheid zouden krijgen. Iedereen zou dan naar de boulevards en stranden trekken waardoor het veel te druk zou worden. Veel foto’s en video’s in de media hebben dat de afgelopen week ook wel aangetoond. Jammer maar begrijpelijk. Een ander belangrijk argument zou geweest zijn de verhouding tussen het aantal besmettingen en het aantal ziekenhuisbedden in de provincie.

Uiteraard is er alweer veel politiek rumoer over ontstaan, waarom wij niet, en bijvoorbeeld Baskenland waar het virus veel harder heeft toegeslagen, wel? Ondertussen beweren Griekenland en Turkije klaar te zijn voor het, op voorwaarden, ontvangen van vluchten met toeristen. Of dat allemaal zo één, twee, drie gaat gebeuren hangt natuurlijk niet alleen van de bereidheid in die landen af maar deze ontwikkeling zal zeer wel mogelijk van invloed gaan zijn op het beleid in Spanje. Een Nederlands bedrijf (Spektrax) zegt binnenkort te komen met een zeer snelle test op het virus (1 minuut). Dit zou de mate waarin corona het maatschappelijk leven beïnvloedt ingrijpend kunnen verminderen en het zou ook heel goed toegepast kunnen worden bij vliegtuigpassagiers. Zouden die vliegvakanties dan toch nog doorgaan…?

Vanochtend nog naar het ziekenhuis geweest om een patiënte met nierproblemen en hartfalen te bezoeken. Het ging al veel beter maar mevrouw zou het weekend nog moeten blijven. Het ging kennelijk zo goed dat toen ik vanochtend aankwam mevrouw al weg was. Mooi zo, het ziekenhuis is niet ver van mijn huis dus zo erg was het vergeefse ritje niet, even legaal eruit. De rest van de middag met mijn zoon nog flink in de tuin gewerkt. Af en toe een buitje maar lekker doorgewerkt, Hollandse jongens rennen niet naar binnen bij een beetje regen. Voor het slapen gaan kijken we nog even naar Mr Visser, mijn zoon houdt wel van dat gedoe over scheefstaande schuttinkjes en hij leert zo weer wat Nederlands bij. Deze keer gaat het om een hoog opgelopen ruzie tussen twee buurvrouwen over blafoverlast van de hondjes van één van de twee. Als ik op een bepaald moment terugkom uit de keuken ligt hij met tranen in zijn ogen van het lachen te rollen op de bank. “Wat is er gebeurd?” vraag ik. “Die ene mevrouw scheldt die andere op straat steeds uit voor kangeroe, kangeroe!” Gelukkig heeft hij het verkeerd verstaan, hij hoort dat soort woorden hier natuurlijk nooit. Ik besluit dat het te laat is voor het onderdeel opvoeding: bij verbale verwensingen nooit ernstige ziektes gebruiken. Het onschuldige joch zou er maar van schrikken zo vlak voor het slapen gaan…

Als we in de media horen speculeren over het einde van de coronacrisis dan gaat het vrijwel altijd over een vaccin. De komst van een veilig en effectief vaccin zou meteen het einde van de pandemie betekenen. Is dit zo? Ja, dit is zo, als het vaccin veilig, effectief en breed beschikbaar is zal de pandemie vrijwel direct voorbij zijn en kunnen we gaan en staan waar we willen. Wat een feest! Hoe lang het feest duurt hangt af van hoe snel het virus zodanig gemuteerd (veranderd) is dat het door de antilichamen die na toediening van het vaccin geproduceerd worden niet meer herkend wordt. Voor het griepvaccin geldt dat we ons jaarlijks opnieuw moeten laten vaccineren omdat het Influenzavirus snel muteert. Maar, vaccins kunnen ook tientallen jaren werkzaam blijven.

Wat is vaccinatie precies? Vaccinatie is het injecteren van een stof die wel kenmerken maar niet de ziekteverwekkende eigenschappen van een ziekteverwekker heeft. Hierdoor maakt het lichaam op een veilige manier antilichamen tegen de ziekteverwekker aan en zal bij een daadwerkelijk contact met de ziekteverwekker het immunologisch systeem (afweer) direct in actie kunnen komen en de ziekteverwekker onschadelijk maken.

Wanneer kunnen we een vaccin verwachten? Allereerst dient gezegd te worden dat het nooit zeker is dat de ontwikkeling van een vaccin lukt, dat is bijvoorbeeld het geval bij HIV en Ebola. Maar wetenschappers achten om verschillende redenen de kans groot dat het wel gaat lukken. De meeste experts op het gebied van vaccins verwachten dat de beschikbaarheid van een vaccin minimaal een jaar op zich zal laten wachten, sommige denken zelfs enkele jaren.

Hoe gaat de ontwikkeling van een vaccin? Een vaccin is er dus voorlopig nog niet, wel wordt er in de hele wereld onderzoek naar gedaan en zijn enkele studies al begonnen met het testen van kandidaat-vaccins op mensen. Naast werkzaam moet een vaccin zeer veilig zijn, want het zal op grote schaal, ook bij kinderen, worden toegepast. Succesvolle vaccins zijn in het verleden vaak gemaakt uit dood virus (dat geen kwaad meer kan maar wel de afweerreactie oproept) en levend maar verzwakt virus. Het risico met deze technieken is dat je in laboratoria coronavirus moet gaan opkweken en dat kan gevaarlijk zijn. Ze ontsnappen wel eens schijnt het….

Er zijn ook technieken die zoeken naar specifieke bestanddelen van het virus (eiwitten) die op zichzelf niet ziekteverwekkend zijn maar na toediening aan een individu (vaccinatie) wel leiden tot de aanmaak van antilichamen tegen het virus. Wanneer het gevaccineerde individu later in aanraking komt met het echte virus is zijn immuunsysteem dus voorbereid en zal het virus onschadelijk gemaakt worden. Ook kan een deel van het coronavirus worden ingebouwd in een onschuldig virus dat de mens niet ziek maakt (bijvoorbeeld een onschuldig verkoudheidsvirus). De laatste twee technieken, een vaccin met corona-specifiek eiwit of een onschuldig virus met een stukje corona-DNA lijken momenteel het meest veelbelovend en worden al in tientallen laboratoria over de wereld getest.

Het op grote schaal beschikbaar komen van een vaccin laat ook nog op zich wachten omdat een kandidaat-vaccin uitgebreide testen moet ondergaan naar veiligheid en effectiviteit. Eerst wordt het kandidaat-vaccin in lage doses op enkele individuen getest, en dan in steeds hogere doses op steeds meer proefpersonen. Tegelijkertijd wordt in die individuen gekeken of er antilichamen worden aangemaakt. Dit proces neemt nu eenmaal veel tijd in beslag. Daarna moet het nieuwe vaccin nog op grote schaal geproduceerd gaan worden.

Uit Oxford komen in het licht van bovenstaande wel zeer optimistische geluiden. Men verwacht in september een vaccin beschikbaar te hebben. Tja, als zulke geluiden uit Oxford komen dan ga je je er toch even verder in verdiepen, het is toch een bijzonder serieus te nemen universiteit. In Oxford heeft men een vaccin ontwikkeld op basis van een onschadelijk gemaakt verkoudheidsvirus met daarin genetisch materiaal van het coronavirus. Omdat deze techniek de afgelopen jaren al werd onderzocht bij sterk op COVID-19 lijkende andere virussen zijn de veiligheidstests voor toepassing bij mensen al doorlopen. Dit geeft Oxford een grote voorsprong. Het vaccin heeft zijn effectiviteit al bewezen bij apen die werden blootgesteld aan COVID-19. Hoewel de werking bij mensen nog bewezen moet worden zal op korte termijn in India al worden aangevangen met de grootschalige productie van het Oxford-vaccin. Voor eind mei hoopt men tests in vrijwilligers te hebben afgerond, dat wil zeggen, de helft van de proefpersonen is dan gevaccineerd met het Oxford vaccin, de andere helft met een meningitis vaccin dat geen werking tegen COVID-19 zal hebben. Dan is het afwachten tot de proefpersonen de ziekte gaan oplopen. Om snel conclusies te kunnen trekken uit deze studie is het dus van belang dat een voldoende aantal proefpersonen snel ziek wordt. Paradoxaal genoeg is het voor het snel beschikbaar komen van een vaccin dus niet te hopen dat de coronacrisis in Engeland snel in hevigheid afneemt. Maar daar weten die Britten tot nu toe wel raad mee…

Oxford lijkt dus ruim koploper te zijn in de race naar een vaccin tegen corona. Ook het farmaceutisch bedrijf Pfizer is al begonnen met de grootschalige productie van een vaccin waarvan de tests nog niet afgerond zijn maar waarover men wel zeer optimistisch is. Dit vaccin zou, als het veilig en werkzaam is, tegen het eind van 2020 op grote schaal beschikbaar zijn. Dit zijn dus de tot op heden meest optimistische scenario’s voor het op korte termijn beschikbaar komen van een nieuw vaccin.

Naast het ontwikkelen van nieuwe vaccins worden er ook tests gedaan met reeds lang bestaande vaccins. BCG is het vaccin tegen tuberculose. In veel landen zijn BCG-inentingsprogramma’s voor pasgeborenen. Als vaccin tegen tuberculose is BCG eigenlijk helemaal niet zo effectief, het voorkomt slechts 20% van de ziektegevallen. Maar BCG blijkt een breder effect op ons afweersysteem te hebben; BCG-gevaccineerden lijden ook minder aan andere infectieziekten, en BCG wordt zelfs toegepast bij sommige soorten blaaskanker. Het is opvallend dat juist in landen met een kwetsbaar gezondheidszorgsysteem er veel minder COVID-19 besmettingen voorkomen dan in de rijkere landen. Er was een vermoeden dat dit te maken heeft met het feit dat in armere landen tuberculose vaker voorkomt en er dus ook tegen gevaccineerd wordt. Binnenkort wordt een Amerikaans-Indiase studie gepubliceerd met data uit 178 verschillende landen waaruit blijkt dat landen die een BCG-vaccinatie programma hebben (inenting tegen tuberculose) tienmaal minder infecties en sterfte hebben als gevolg van COVID-19. Dit zou veelbelovend kunnen zijn voor het eerder beschikbaar komen van een effectief vaccin. In de VS, Australië en Nederland is men begonnen met het toedienen van BCG-vaccinaties aan werkers in de gezondheidszorg die aan het grootste risico blootstaan. Daarnaast nemen Rotterdam (Erasmus) en Nijmegen (Radboud) deel aan een studie waarbij 2 groepen van ieder 800 ouderen zullen worden gevolgd, waarvan 1 groep is gevaccineerd met BCG en de andere niet.

Concluderend: Een vaccin moet zeer veilig en effectief zijn. De verwachtingen ten aanzien van de komst van een vaccin tegen corona variëren, tussen maanden en jaren. In honderden laboratoria over de hele wereld is men bezig met het testen van nieuwe vaccins tegen corona. Vaccins kunnen op verschillende manieren gemaakt worden, maar typisch is dat zij zodanige eigenschappen van het coronavirus dragen dat zij door ons afweersysteem herkend worden. In Oxford heeft men een vaccin ontwikkeld dat de eerste fasen van ontwikkeling al heeft doorlopen. Daarom zou het in september al goedgekeurd kunnen worden. Om het sneller voor grote groepen patiënten beschikbaar te hebben is men nu alvast met de grootschalige productie begonnen hoewel de werkzaamheid bij de mens nog niet bewezen is. Een andere snelle optie zou zijn als het aloude, en bewezen veilige, BCG vaccin effectief tegen corona blijkt. In het meest optimistische scenario hebben we vlak na de zomer een vaccin. En in een nog optimistischer scenario zijn we voor die tijd al op vliegvakantie geweest dankzij de nieuwe Nederlandse COVID-sneltest! Wie weet, tot dan: blijf gezond!

Foto: granaatappelbloesem